Geen Gezicht

"Hé, het lijkt wel of mien dochter daar loopt" zegt ze met een hoog stemmetje. We zitten met onze moeder en Oma op de Brink van het verpleeghuis een kopje koffie te drinken. Mam staat op om een tweede kopje te halen en ze is nog niet weg of de woorden van Oma galmen over de Brink. In een tijdsbestek van 2 seconden vergeten dat haar dochter al langer dan een half uur naast haar zit. Geen notie van tijd, geen notie van omgeving.

Het duurt niet lang voor Oma niet meer uit bed komt. Met kilo's tegelijk valt ze af, wordt agressiever, herkent minder mensen, herkent haar familie en kinderen bijna niet meer, contracturen nemen de overhand, praten gaat moeilijker en soms is het contact ver te zoeken. De ene keer is er een warm en open welkom als we binnen komen in haar slaapkamer die ze dan nog deelt met drie anderen. De andere keer is ze niet thuis. Ogen stijf dicht geknepen met de dekens tot aan de kin. En wanneer je tegen haar spreekt trekt ze de dekens nog wat verder op, tot haar hele gezicht bedekt is.

De verzorging van het verpleeghuis staat met Oma voor een hele uitdaging. Eten gaat zeker niet vanzelf, soms belandt de pap tot aan het plafond. Wassen is een ware opgave, ze laat het niet zonder slag of stoot toe en rustgevende medicatie werkt averechts. Elke dag opnieuw proberen, diepe bewondering voor het personeel hoe zulke warme zorg zij altijd geboden hebben. Bijzonder is ze wel, die Oma van mij. Klein en fragiel als ze lijkt, zo gehaaid en sterk als ze is. Tot er geen contact meer mogelijk is. Klein, ingevallen, sterk vermagerd en met opgeheven hoofd ligt ze in haar bed. Vier jaar lang. Tot ze eind 2012 overlijd.

Zaterdag waren we in de ECI cultuurfabriek in Roermond bij de expo 'Gezichten van Dementie'. Levensgrote schilderingen van Hans van Hoogdalem en samengesteld door Gijs Wanders. Een indrukwekkende expositie van verschillende mensen met dementie. Jong en oud. Prachtig neergezet, een eerwerk, sprekende ogen met daarin de vraag en kwetsbaarheid gevangen.

Aan het einde van de expo is er een film te zien waarin de ontwikkeling te zien is, hoe de portretten van de personen tot leven zijn gekomen, wie de portretten zijn, hun familie en wat deze aandoening heeft aangericht. Herkenning in mijn Oma, herkenning in mijn bewoners en wat deze aandoening aanricht in een leefsituatie, een moment om bij stil te staan. In stilte en ontroering zat ik te kijken. Een ziekte waarbij het afscheid al plaats vindt voor de dood. Het contact met je naaste verliezen en alleen nog hopen op kleine momentjes van contact, een aai over je hand of een heldere blik in de ogen.

Respect voor alle mensen die leven met een geliefde met dementie. Of dat nou man, vrouw, vader, moeder of buur is. Het vraagt veel. Hulde aan hen die dag in dag uit zorg dragen als beroep of als onvrijwillige keuze voor de mendemens die langzaam het bekende gezicht verliest. Tot er geen gezicht meer over blijft.

De exposisitie Gezichten van Dementie is nog tot volgende week te zien in de ECI cultuurfabriek in Roermond, daarna is hij te bewonderen in Nijmegen.