Oud en Nieuw

Vandaag liep ik met zus in Zwolle en gingen één van onze favoriete winkeltjes in. Hier was een nieuwe hoek aangebracht met als thema 'Oud & Nieuw', tweedehands spulletjes werden verkocht tussen de nieuwe spullen. Want oud en nieuwe combineren is helemaal hip.

Dat is ook te zien in de woontrends, retro en design kunnen blijkbaar heel goed naast elkaar in één huis leven, en dat is dan ook dé trend van het moment! Nieuwe spulletjes ontmoeten hun voorouders en dat staat ook nog eens heel mooi.

Een poosje terug gaven de bewoners van het verzorgingshuis brei-les aan kinderen van de BSO. De kinderen wilden graag leren breien en wie hebben er nou meer kennis in huis over breien dan de oudere dames? Zo leerden de kinderen deze eeuwenoude vaardigheid en dit was een heel goede combinatie; Jong & Oud. Ouderen werden hip omdat ze les mochten geven, en de jeugd werd hip omdat ze mochten leren breien.

In datzelfde huis in Meppel wonen tegenwoordig ook jong en oud bij elkaar. Vanwege woningtekort voor de studerende jeugd en een te veel aan lege appartementen bij de organisatie werd jong en oud met elkaar in verbinding gebracht. Tegen een zacht prijsje een woning huren en in ruil daarvoor doe je vrijwilligerswerk zoals koffie en thee rondbrengen, zo worden beide partijen geholpen, elkaar versterken om een probleem tegen te gaan.

In Zwolle gaat het nog een stapje verder. Bij Lab1870 gaat de jeugd tot 18 jaar optreden met ouderen van boven de 70. Dit is een groot succes! Een intergenerationeel koor en orkest samen op een podium die groot lokaal succes behalen door 7 oude en 7 nieuwe nummers samen te spelen en zingen. Binnenkort zijn zij te bewonderen op het hoofdpodium van het Bevrijdingsfestival in Zwolle. Maar wat maakt dit project nou tot zo'n succes?

Komt het omdat het de trend van het moment is? Oud en Nieuw samen? Het lijkt een terugkerend begrip op dit moment die het gewoon heel goed doet! De nadruk leggen op jong en oud, Oud en Nieuw is een succesfactor van dit moment, en wat een mooie succesfactor is dat! Jong in je leven, is dat nou Het Nieuwe Ouder Worden?

Zelfredzaamheid Vs. Samenredzaamheid

Wij allen komen overal op dezelfde manier ter wereld, in welke omstandigheden en in welk milieu dan ook; Naakt en kwetsbaar. In afwachting van handen die je komen helpen. Daarna wordt er in heel korte tijd heel veel van je verwacht, leren praten, lopen, zindelijk zijn, schrijven, tellen, veters strikken, wassen, aankleden. Dat alles om je in heel korte tijd zo zelfredzaam en zelfstandig mogelijk te maken.

Je bouwt je leven op, krijgt hulp waar nodig, leert je eigen ik te ontwikkelen en uiteindelijk ben je geheel zelfredzaam en kun je je eigen leven leiden. Je hebt een sociaal netwerk, een leefomgeving, en je kunt richting geven. Tot je oud genoeg bent om dat allemaal niet meer zelf te kunnen. Je krijgt een nieuwe stempel 'kwetsbare oudere' genoemd.

Tot voor kort zou je een indicatie voor zorg krijgen, werd er hulp geboden, eventueel een plek in het verzorgingshuis als je dat wilde. Voor je er erg in had woonde je in het woonzorgcentrum met een club professionals om je heen, hulp binnen handbereik, hulp die maar al te bereid zijn om je te helpen. Want zorgen doe je niet omdat het zo lekker verdiend, zorgen doe je met je hart. En niets zo leuk om nieuwe bewoners te leren kennen, ontdekken wat ze leuk vinden, zorgen dat ze zich thuis voelen en een plekje geven. Helpen bij wassen, aankleden en zorgen dat alles goed geregeld is.

Nu, de dag van vandaag, is dat wel anders. De toekomst is niet meer zorgen voor, maar zorgen dat. Zo lang mogelijk in je eigen huis blijven, een netwerk opbouwen van mensen die je kunnen helpen, er wordt niet meer standaard voor je gezorgd, maar er wordt mét je gezorgd. Je eigen keuzes maken, zelf je zorg inrichten. Verzorgenden hebben niet langer meer de taak alleen maar te zorgen voor de cliënt, maar zorgen dat de cliënt voor zichzelf kan zorgen. Die omslag verdient al een heel nieuwe manier van zorgen opzich. De kanteling van zorg vraagt om een heel nieuwe aanpak, manier van onderwijs, en een heel andere manier van toekomst inrichten. Als je niet meer zelfstandig je dagelijkse taken kunt verrichten ben je hulp nodig van je omgeving, niet alleen maar de zorg wordt hierop aangewezen, maar eigen je volledige omgeving. Kwetsbaarheid is ieders taak om op te vangen, daar hebben we allemaal een maatschappelijke bijdrage aan te leveren. Van zelfredzaamheid naar samenredzaamheid. Samen zorgen voor elkaar, en nee, dat gaat niet zonder slag of stoot en niet iedereen zal hierdoor beter af zijn, maar we hebben er samen zorg voor te dragen dat we proberen te voorkomen dat er mensen tussen wal en schip raken. Als je het zelf niet meer kunt zullen we het samen moeten doen.

Tot je echt niet meer in staat bent in je huis te blijven, je lichamelijk of geestelijk zo afhankelijk bent van anderen dat je dan toch echt geen deel meer kunt nemen aan de maatschappij. Dan mag je naar het verpleeghuis, waar je iedere ochtend bij het wassen net zo eindigdt als je ooit je leven begonnen bent; Naakt en kwetsbaar. In afwachting van handen die je komen helpen.

Geen Gezicht

"Hé, het lijkt wel of mien dochter daar loopt" zegt ze met een hoog stemmetje. We zitten met onze moeder en Oma op de Brink van het verpleeghuis een kopje koffie te drinken. Mam staat op om een tweede kopje te halen en ze is nog niet weg of de woorden van Oma galmen over de Brink. In een tijdsbestek van 2 seconden vergeten dat haar dochter al langer dan een half uur naast haar zit. Geen notie van tijd, geen notie van omgeving.

Het duurt niet lang voor Oma niet meer uit bed komt. Met kilo's tegelijk valt ze af, wordt agressiever, herkent minder mensen, herkent haar familie en kinderen bijna niet meer, contracturen nemen de overhand, praten gaat moeilijker en soms is het contact ver te zoeken. De ene keer is er een warm en open welkom als we binnen komen in haar slaapkamer die ze dan nog deelt met drie anderen. De andere keer is ze niet thuis. Ogen stijf dicht geknepen met de dekens tot aan de kin. En wanneer je tegen haar spreekt trekt ze de dekens nog wat verder op, tot haar hele gezicht bedekt is.

De verzorging van het verpleeghuis staat met Oma voor een hele uitdaging. Eten gaat zeker niet vanzelf, soms belandt de pap tot aan het plafond. Wassen is een ware opgave, ze laat het niet zonder slag of stoot toe en rustgevende medicatie werkt averechts. Elke dag opnieuw proberen, diepe bewondering voor het personeel hoe zulke warme zorg zij altijd geboden hebben. Bijzonder is ze wel, die Oma van mij. Klein en fragiel als ze lijkt, zo gehaaid en sterk als ze is. Tot er geen contact meer mogelijk is. Klein, ingevallen, sterk vermagerd en met opgeheven hoofd ligt ze in haar bed. Vier jaar lang. Tot ze eind 2012 overlijd.

Zaterdag waren we in de ECI cultuurfabriek in Roermond bij de expo 'Gezichten van Dementie'. Levensgrote schilderingen van Hans van Hoogdalem en samengesteld door Gijs Wanders. Een indrukwekkende expositie van verschillende mensen met dementie. Jong en oud. Prachtig neergezet, een eerwerk, sprekende ogen met daarin de vraag en kwetsbaarheid gevangen.

Aan het einde van de expo is er een film te zien waarin de ontwikkeling te zien is, hoe de portretten van de personen tot leven zijn gekomen, wie de portretten zijn, hun familie en wat deze aandoening heeft aangericht. Herkenning in mijn Oma, herkenning in mijn bewoners en wat deze aandoening aanricht in een leefsituatie, een moment om bij stil te staan. In stilte en ontroering zat ik te kijken. Een ziekte waarbij het afscheid al plaats vindt voor de dood. Het contact met je naaste verliezen en alleen nog hopen op kleine momentjes van contact, een aai over je hand of een heldere blik in de ogen.

Respect voor alle mensen die leven met een geliefde met dementie. Of dat nou man, vrouw, vader, moeder of buur is. Het vraagt veel. Hulde aan hen die dag in dag uit zorg dragen als beroep of als onvrijwillige keuze voor de mendemens die langzaam het bekende gezicht verliest. Tot er geen gezicht meer over blijft.

De exposisitie Gezichten van Dementie is nog tot volgende week te zien in de ECI cultuurfabriek in Roermond, daarna is hij te bewonderen in Nijmegen.