Ik (h)oor je niet

"Je moet goed luisteren om te horen wat niet gezegd wordt"

"Wat zeg je?" is waarschijnlijk één van de meest gestelde vragen wanneer je met ouderen werkt. Het gehoor neemt af in de loop der jaren, en dat is een groot obstakel voor een goede communicatie. Het is niet alleen hinderlijk in het begrijpen van elkaar, het is ook nog eens hinderlijk in het aangaan van een gesprek. Dat terwijl een gesprek voeren met je bewoners een heel fijn moment is in het ware contact. Je leert elkaar kennen, achtergronden begrijpen, vertrouwen. Want echt contact is goed voor het hart.

Maar wat als je elkaar niet hoort? Letterlijk en figuurlijk? Als die schelpjes aan je hoofd niet meer naar be(h)oren functioneert en een gesprek daardoor steeds moeilijker wordt? Of dat je als verzorgende tijdens een gesprek in je hoofd al bezig bent met het volgende wat je moet gaan doen? Waardoor de verbinding tijdens het gesprek verbroken wordt?

Maar wat misschien nog wel het belangrijkste is, is om dat te horen wat niet gezegd wordt. Als een bewoner zegt "Je kunt niets doen", dan bedoelt zij "Help me". Als iemand zegt "Ga maar weg" dan wil ze zeggen "Blijf, ik vind het moeilijk om te zeggen dat ik je nodig ben". Of als iemand zegt "Nee, ik doe het zelf wel", dan wil ze eigenlijk dat jij het doet. In tijden dat iedereen elkaar overschreeuwt, ruzie maakt aan tafel over wie de meeste gehaktballetjes in de soep heeft of wie de beste plek aan tafel mag, zijn het vaak de mensen die niets zeggen die je hulp zo hard nodig hebben. Mensen die het hardst schreeuwen dat ze hulp nodig zijn, hebben dat eigenlijk het minst nodig. Het zijn de mensen die niets zeggen die de meeste aandacht nodig zijn.

Luisteren is belangrijk. Luisteren is contact. Luisteren is de ander de ruimte geven. Luisteren is essentieel in het geven van zorg. Luisteren is horen wat niet gezegd wordt. Luisteren is alles.

"In de stilte tussen woorden zit een klein gedicht"

                                                                                                         ~Spinvis~

Wat is jouw verhaal?

Strijdlust

Een onverwacht wending. Laat ik het zo maar zeggen. Het afgelopen jaar is - bij gebrek aan een beter woord - vreemd geweest. Nog midden in de zomer, en bijna niets meer lijkt zoals het geweest is. Veel dingen zijn bij elkaar gekomen, andere dingen zijn afgestoten. Veel mooie momenten, ook minder mooie momenten. 

Bijna een jaar geleden startte ik aan de opleiding Toegepaste Gerontologie. Een uitdaging, een droom zelfs om aan te beginnen. Een HBO opleiding. Ik. Wie had dat gedacht? Vol energie en zin begon ik, met mijn rood-met-wit gestipte schooltas aan de opleiding. En de eerste periode ging zeker niet zonder horten en stoten. Nee, het was niet altijd even makkelijk. En soms overheerste de twijfel, maar vrijwel altijd overwon strijdkracht; ik móest en zóu dit doen! Want ik wist waarom ik dit begonnen was. Omdat ik mijzelf deze persoonlijke groei wilde gunnen. Ik wil leren om een goede houding aan te nemen, leren durven spreken, gesprekken aangaan, leren leren, kennis verbreden, zelfverzekerder worden, mijn mening leren geven, nieuwe situaties aangaan, leren organiseren, en ja, zelfs trots zijn op mijzelf. 

Al snel werd het een bewogen jaar. Naast de opleiding kwam er meer op mijn pad. Het Kom Erbij Festival. Een lezing geven tijdens de week tegen eenzaamheid voor mensen. Mijn kwetsbaarheid en grote zwakte tentoonstellen. Vertellen dat ik eenzaam ben geweest. Dat ik lange tijd niet in staat ben geweest om mijn eigen leven te laten slagen. Om mij te omringen met mensen, en ook niet om mij te omringen met mijzelf. Dat heeft lange tijd geresulteerd in overmatig eten, en zo creërde ik meer ongenoegen tegen mijzelf. Naast eenzaam werd ik ook nog eens dik. En hoe kun je je demonen beter bestrijden dan ze onder ogen te zien, hardop uit te spreken er aan werken en er daarna nooit meer naar om te kijken? 

De lezing in Eindhoven was een succes. Niet alleen werd het goed ontvangen, ik had voor mijzelf ook heel veel overwonnen. Ik durfde, hoe moeilijk ook, te spreken. Ik kreeg veel aandacht in de periode daarna. Vooral ook door het geven van interviews en het schrijven van blogs. Blijkbaar is er vraag naar mijn verhaal, voor het eerst in mijn leven heb ik zelden zo veel in de spotlights gestaan. En hoe ongemakkelijk is dat? Maar naast ongemak brengt het strijdlust. Ook dit keer overwint de strijdlust het en inmiddels zijn we een inspiratielab aan het organiseren. Tijdens de week tegen eenzaamheid zullen we opnieuw spreken, organiseren en een beweging in gang zetten! Al deze dingen hebben mij veel gebracht. Nieuwe emoties, nieuwe mensen, nieuwe vrienden, nieuwe situaties. En ook een groot verlies. Iemand die dicht bij mij stond en die mij veel waard was heeft afscheid van mij genomen. Niet langer de wil om met mij om te gaan. En daar was het weer, het bekende gevoel, de gekwetstheid. Het gat in mijn hart. 

Dat gat wil niet dichten. Dat gat zal blijven. Ontstaan door de jaren. Dat gat is mijn kwetsbaarheid. Doorgaan, dat wilde ik. Gewoon, omdat ik vond dat dat moest. Niet in de slachtofferrol gaan zitten, want dat helpt niet. Opstaan, doorgaan, nieuwe wegen inslaan. En zo stond ik een week later een presentatie te geven bij een opening. Zo zag ik verbindingen op een nieuwe manier. Zo kwam ik dichter bij andere mensen. En hoewel de opleiding een heel groot deel mijn tijd, aandacht en energie vraagt, ook omdat ik maar weinig verbinding met mijn klas heb, overwon mijn strijdkracht. En om alle demonen dan ook maar onder ogen te zien, moest er ook maar een personal trainer aan te pas komen om die kilo's er af te werken. En nu, 9 maanden later heb ik dan toch mijn propedeuse op zak en zijn de eerste kilo's er af. Ik ben er nog niet. En dat hoeft ook niet gelijk. Alle goede dingen komen langzaam.

Veel is veranderd, veel is gebleven. Soms was er verdriet, afscheid, blijheid, vriendschap. Alles is anders, alles is hetzelfde. Maar ondanks alles...... ben ik gewoon nog steeds Nienke. 

Dream it, Wish it, Do it! Heb je een droom, een wens, een idee? Doe het! Stap uit je comfort zone! Betreed het onbekende, tast in het duister, zoek het licht. Met strijdlust zul je vinden wat je zoekt, ook al gaat dat niet altijd zonder drempels. Gun het jezelf, en je zult er komen. Daar ben ik van overtuigd.

(Ge)Kwets(t)baarheid

Wanneer je een herinnering hebt waaraan je een slecht gevoel over hebt gehouden is de kans groot dat je in het moment zelf dat het gebeurde gekwetst bent op wat voor manier dan ook. Als je iets overkomt waardoor je lichamelijk letsel hebt overgehouden, al is het maar een blauwe plek, dan ben je ook gekwetst op wat voor manier dan ook. En soms is het zo dat je op beide manieren gekwetst bent, lichamelijk en fysiek. 

In beide gevallen blijven de littekens achter. Deze littekens vormen het wegennetwerk door iemands levensverhaal. Soms een mooi verhaal met een mooi landschap, anderen hebben een minder mooi verhaal waarbij het uitzicht beperkt wordt door rauwe beelden. 

Wanneer je in de zorg voor ouderen werkt heb je te maken met mensen die al een hele weg door hun leven hebben afgelegd. De generatie die de oorlog nog heeft meegemaakt, mensen met een groot verhaal, een klein verhaal, een mooi verhaal, een ontroerend verhaal. Al deze mensen hebben littekens opgelopen tijden de levensjaren en dat in combinatie met een hoge leeftijd en een vaak minder goede gezondheid zorgt deze combinatie er voor dat deze mensen niet alleen gekwetst zijn, maar ook nog eens heel kwetsbaar zijn. Deze mensen leggen hun kwetsbaarheid en leven in de handen van de zorg om hun heen. Mensen met dementie leggen hun hoofd in jouw handen. En aan ons de taak om hier goed voor te zorgen en de kwetsbaarheden op te vangen en ze goed te bewaren en ruimte te geven voor de verhalen die er achter weg komen. 

Je doet er alles aan om je handen uit te steken en de zorg te bieden en voor een zo prettig mogelijk leven. Je doet er alles aan om de kwetbaarheden goed te verzorgen. Maar soms heb je de macht niet meer. Soms kun je niet meer doen dan je al hebt gedaan, heb je alles gegeven en veranderd de kwetsbaarheid in breekbaarheid. Ik zie het nog zo voor me, mijn kwetsbaarheid waar ik voor zorgde viel en brak. Een herinnering dat een emotioneel litteken heeft achtergelaten, een nieuw landschap in mijn eigen wegenkaart. Niemand is onkwetsbaar. En hoe je je best ook doet, soms geef je alles, maar overwint de breekbaarheid het. Zo gaat dat, zo hoort het ook te gaan.

Littekens verdwijnen niet en helen niet. Je draagt ze bij je. Ze vormen je tot wie je bent. Koester ze.