Ont-moeten

Als je in de zorg werkt moet je van alles. Je moet de rapportages lezen, je moet je houden aan de gemaakte afspraken, je moet je aan de protocollen houden, je moet verplichte cursussen volgen, je moet de zorgplannen op tijd bijstellen en ophogen en er wordt ook van je verwacht dat je je werk goed doet. Begrijpelijk allemaal, maar daardoor zien we bijna alles in ons werk als 'moeten' waardoor we vergeten dat het belangrijkste van ons werk in het ont-moeten zit.

Als je tussen alle regels en 'moeten' door kijkt zouden we eens wat vaker kunnen ont-moeten, gewoon zorgen zonder 'moeten'. Blijven kijken naar wat het werken in de zorg zo mooi maakt. Ik vind het heerlijk dat als ik 's morgens iemand gedouched heb diegene helemaal van top tot teen in te smeren met bodylotion, de mooie kleren aan te trekken en het haar mooi te maken. Ik vind het geweldig dat ik soms ontzettend om onze bewoners kan lachen als er een droge opmerking voorbij komt, ik heb zelf de meeste lol als ik iemand aan de gek steek, en nu, na al drie jaar in mijn 'nieuwe' huis te wonen dat bewoners nog steeds vragen of mijn nieuwe huis wel bevalt. Omdat ze interesse hebben in de verhalen die ik vertel. Of gewoon eens een spelletje uit de kast trekken en dan met een kopje thee en een clubje bewoners rond een bordspelletje te zitten. Niet te vergeten in de middag met de thee rond gaan en dan met iedereen even een praatje te maken. Ont-moeten noem ik dat. Dat doen wat niet op mijn 'ik-moet-nog'-lijstje staat. Want tussen al dat moeten door is het heerlijk om gewoon te zorgen, om je werk leuk te maken en houden, om eens wat anders te doen. Het 'moeten' achter te laten en die dingen te doen die lekker niet hoeven, want daar krijg je zo veel voor terug. Het wordt zo enorm gewaardeerd als je vijf minuten persoonlijke aandacht geeft, als je het onverwachte doet, even de tijd voor iets neemt, iets extra's te doen. En doordat dat gewaardeerd wordt krijg je zelf ook nog eens een enorme lading energie.

Je ziet tijdens je ont-moeting ook heel andere dingen. Dingen die je anders net niet had gezien of gehoord. Een verhaal, een foto met uitleg of die prachtige glimlach, of iemand die haar laatste adem uitblaast. Twee weken geleden lag een bewoonster op sterven. Na een korte zieke periode ging het heel erg snel, en in een toevallige ont-moeting met haar en een collega stierf ze. Wij allebei aan een zijde van het bed. Door gevoel te volgen en af te wijken van wat ik die dag nog 'moest' doen bespaarden wij haar een eenzaam heengaan. Hoe mooi is dat? Of nog even in een overig kwartiertje een wandeling maken waarbij er een heel levensverhaal verteld wordt, één die je misschien liever niet had willen horen, maar waarbij je je eigen gevoel even opzij schuift omdat hij het dan even kwijt is. Even een moment heeft kunnen delen, even kan ont-moeten.

Eigenlijk 'moet' er helemaal niets. Het is handig om de gewone dingen door te blijven doen, maar als je stopt met moeten, en begint met zorgen en ont-moeten, dan werk je naar de toekomst. De toekomst waarin bewoners bepalen hoe zij de zorg geleverd willen hebben, en dan zul je niet eens meer kunnen moeten, maar alleen nog maar ont-moeten. Zorgen waarbij niets moet, maar er veel meer mag, de cliënt bepaalt, niet de zorg. Zij mogen ont-moeten. Zoals het hoort.

Nu twee zit ik thuis in pyama op de bank. Heerlijk, ik ben nu zelf aan het ont-moeten. Ik heb vakantie, vandaag geen plannen, en er is helemaal niets wat ik moet. Twee weken bijkomen en ont-moeten. Heerlijk! Ik kan het iedereen aanraden, gewoon een dagje lekker helemaal niets. En al helemaal niet moet. Daar heb je niet eens vakantie voor nodig, je kunt het op ieder gewenst moment van de dag doen. Even ont-moeten en maar zien hoe het loopt.

Verbinden

Wat komen we er vaak op terug, "Verbinden", of ook wel verbondenheid. Ik dacht er eigenlijk helemaal niet zo over na, tot iemand mij er eigenlijk op wees naar aanleiding van mijn vorige blog. Ik had een blog geschreven over het leren kennen van mensen, het omdraaien van de lotus. Dit was mijn zoveelste visie op zorg, maar in een opmerking zei iemand dat het over verbondenheid ging. Dit zette mij aan het denken. Bestaat het hele leven niet uit verbinden. Jezelf verbinden, je verbonden voelen, en anderen verbinden omdat dat iets moois oplevert?

Is het leven niet één web van een spin die vele mensen met elkaar verbindt door er een heel stevig draad tussen te spinnen zonder dat deze vanzelf loslaat. Let wel; Vanzelf. Want soms verbreekt de verbinding, en vaak komt dit doordat iemand bewust voor een andere weg kiest. Dat spinnenweb is echter enorm. Het begint klein, als baby zijnde, en er komt een klein clubje mensen om je heen met wie je verbonden bent. En naarmate de jaren vorderen wordt dat web steeds een beetje groter. Geen web is hetzelfde, maar ga eens na, je web is uitgebreid in allerlei lagen. En die spin? Dat is je focus op de personen die het dichtst bij je staan. Iedere keer bij iemand anders, want je kunt niet langdurig je focus op groepen met meerdere personen tegelijk houden. En ondertussen blijft dat web maar groeien, familie, vrienden, collega's, kennissen, en dan alle contact op afstand. Internet is hierin wel een heel grote rol gaan spelen.

Maar op den duur krimpt je web weer. Door de jaren heen verbreken steeds meer gesponnen draadjes. Je raakt elkaar kwijt, gaat verhuizen, er overlijden mensen, en uiteindelijk kom je weer zoals je ook ter wereld bent gekomen alleen in je web te zitten met nog maar een paar mensen over. Inmiddels ben ik er wel achter dat het niet belangrijk is met hoeveel mensen je verbonden bent, maar hoe je verbonden bent. De draadjes naar de mensen die je liefhebt zijn immers toch het dikst. En hoe minder draadjes hoe groter de kwaliteit. Want wat is er nou mooier dan je intens verbonden te voelen met de mensen om je heen? Dat zijn de mensen met wie je geen woorden nodig hebt, dat zijn de mensen met wie je verbonden bent doordat je gevoel zegt dat ze bij je horen, en je elkaar begrijpt zonder dat je het uitspreekt. Waarin één blik genoeg is.

Feit blijft wel, dat we in wat voor opzicht dan ook, hoe dan ook met elkaar verbonden zijn. We zijn allemaal mensen, met een leven, een geweten, een verhaal, en we leven allemaal op één en dezelfde wereld. Waar je ook bent, wat je ook doet, en wat je afkomst ook is. Onze grootste verbintenis is, is dat we allemaal maar gewoon mensen zijn. Niet meer, en niets minder. En ook al voelen we ons niet altijd met elkaar verbonden, de verbintenis blijft, wees een beetje aardig voor elkaar. Laten we hem eens omdraaien, de wereld is de spin en wij weven het web om iedereen bij elkaar te houden. Heb respect voor elkaar, en zorg voor elkaar. Als wij allemaal het web bij elkaar blijven houden hoeft niemand zich meer eenzaam te voelen.

Vroeger is dood

Zoals altijd lag er weer een Volzin magazine voor mij klaar. "Er staat een mooi stuk in over Bernlef, dat moet je lezen. Jij hebt het boek 'Hersenschimmen' vast ook wel gelezen, of niet?"

En zoals altijd zwelt mijn hart ook nu weer een beetje. Fantastisch vind ik het, dat als ik bij deze cliënt kom er weer een magazine voor mij klaar ligt. Vooral dat ze mij er iedere keer haar favoriete stukken uit toelicht. Soms is ze het niet eens met de geschreven informatie, en dat laat ze dan ook weten, ze gaat dan gelijk achter haar laptop om een mail te sturen. Dit is de toekomst denk ik dan, bewoners die e-mailen, websites bekijken en interactief met de wereld omgaan. In deze Volzin staat een stuk over Bernlef, en met ons gesprek over Hersenschimmen krijgen we het over boeken over dementie. Ze verteld mij dat ze toen ze in het verzorgingshuis kwam wonen ze graag meer wilde weten over dementie. Niet over hoe ze er mee om moest gaan en wat het was, maar over hoe het voor de persoon zelf was als je je verleden en heden niet meer kunt onderscheiden. Ze beschrijft een boek dat hierover gaat en wat haar duidelijk heeft aangegrepen. Ze komt niet op de naam en de schrijster, wat ik niet erg vind, het is al prettig om haar er over te horen vertellen.

Niet veel later geeft ze mij een briefje waar op staat "Vroeger is dood, van Inez van Dullemen". Ze weet de titel van het boek weer. Ik beloof haar dat ik het zal lezen, en omdat ik écht heel erg nieuwsgierig ben heb ik dezelfde dag nog het boek besteld. Het is een bijzonder boek, mooi, een beschrijving over het verlies van ouders, en het verlies van geheugen. Ik lees veel herkenning, hoe medewerkers van een verpleeghuis omgaan met de dood, en hoe het geheugen van ouders enige gebreken vertonen. Het grijpt aan, het is niet bepaald een lichtzinnig boek. Dat geeft niet, sterker nog, dat heeft mijn voorkeur.

Tevens heeft dit boek mij aan het denken gezet. Ik bespreek dit zoals altijd met de bewoonster in kwestie, en zij geeft mij exact het citaat wat mij zo is bijgebleven:

"Wat weet je eigenlijk van je ouders af. Soms denk ik dat het net waterplanten zijn die maar voor de helft boven water staan. Dat hele leven dat zich heeft afgespeeld voordat je zelf ten tonele verschijnt, daar weet je niets van, dat zit allemaal onder de waterspiegel."

Dit citaat is zo ontzettend waar. Want wat weet je nou eigenlijk van je ouders? Van de tijd voordat je zelf deel uit maakt van ze? Ik kan geen antwoord geven. Vandaag besefte ik mij dat maar weer al te goed. Ik was bij mijn ouders en probeer herinneringen boven te halen, dingen die ze mij verteld hebben van voor mijn tijd. Sommige dingen weet ik. Andere dingen weet ik echt helemaal niets van. Vreemd is dat eigenlijk, dat je zo weinig weet over de mensen die je het beste denkt te kennen. En ditzelfde geldt voor onze bewoners. Hoe goed ken je ze nou eigenlijk? Wij zien alleen het stukje van dat ze bij ons komen te wonen. We denken ze goed te kennen, weten wat ze willen, hoe laat ze naar bed gaan, voorkeuren voor eten, televisieprogramma's, boeken, spellen en muziek, maar we weten zo ontzettend weinig van de tijd daarvoor. Het zijn allemaal waterlelies waarvan wij alleen de bloem krijgen te zien, maar de wortels uit het verleden zijn diep gezonken. Laten we die bloem eens omkeren, laten we die wortels eens boven water krijgen. Zouden wij onze bewoners dan niet veel beter begrijpen? Dat wanneer het verleden en heden geen onderscheid meer heeft we weten wat ze ons vertellen als ze op bezoek gaan bij ouders? Kinderen die zelf volwassen zijn eeuwig klein blijven? Op zoek naar huis weten welk huis ze bedoelen? Wat weten we toch weinig van de mensen die we zo vaak zien. 'Vroeger is dood' is opeens zo gek niet meer...